یونسکو از کشورها می خواهد آموزش مبتنی بر زبان مادری را اجرا کنند

سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) امروز سه شنبه دوم حوت 1401 به مناسبت 21 فوریه، روز جهانی زبان مادری در بیانیه‌ای با پشتیبانی از «آموزش چندزبانه» تاکید کرده است که‌ «چندزبانگی» به توسعه جوامع با ارزش‌های «همه شمول» کمک می‌کند و به «فرهنگ‌ها، جهان‌بینی‌ها و سیستم‌های آگاهی متعدد» اجازه همزیستی و بارور شدن متقابل را می‌دهد.

سازمان ملل اشاره کرده که آموزش چندزبانه، ابتدا با زبانی که دانش‌آموز بیشتر به آن تسلط دارد، آغاز شده و سپس به تدریج زبان‌های دیگر را شامل می‌شود.

طبق بیانیه سازمان ملل، رویکرد آموزش چندزبانه به زبان‌آموزانی که زبان مادری آنها با زبان آموزشی متفاوت است، این امکان را می‌دهد تا «شکاف بین خانه و مکتب را پر کنند، محیط مکتب را به زبانی آشنا کشف کنند و در نتیجه بهتر یاد بگیرند.»

موضوع روز جهانی زبان مادری در سال 2023، بر اساس «آموزش چند زبانه؛ ضرورتی برای تغییر سیستم آموزش» و توصیه‌های اجلاس تحول آموزش سازمان ملل، که بر آموزش زبان مردم بومی تاکید دارد، همراستا عنوان شده است.

بنا به رویکرد آموزشی سازمان ملل، آموزش چند زبانه مبتنی بر زبان مادری امکان دسترسی به «همه شمولی» در عرصه آموزشی برای گروه‌های جمعیتی‌ای که به زبانی غیر از زبان مسلط سخن می‌گویند را فراهم می‌کند.

سازمان ملل و «یونسکو»، نهاد آموزشی این سازمان بر این باورند که جوامع چندزبانه و چندفرهنگی از طریق زبان‌های خود که دانش و فرهنگ‌های سنتی را به شیوه‌ای پایدار منتقل و حفظ می‌کنند، تداوم می‌یابند. به همین دلیل روز جهانی زبان مادری هر ساله توسط این نهادهای جهانی برای «ترویج تنوع زبانی و فرهنگی و چندزبانگی» مورد تقدیر قرار گرفته و با اهمیت عنوان می‌شود.

روز جهانی زبان مادری توسط کنفرانس عمومی سازمان یونسکو در نوامبر 1999 اعلام شد. ایده جشن گرفتن روز جهانی زبان مادری ابتکار بنگلادش بود. مجمع عمومی سازمان ملل متحد نیز در قطعنامه سال 2002 از اعلام این روز استقبال کرد.

اهداف روز زبان مادری

آودری آزولای، مدیرکل یونسکو هم به مناسبت روز جهانی زبان مادری در بیانیه‌ای تاکید کرد که «40 درصد از دانش‌آموزان جهان» از آموزش به زبانی که بهتر صحبت می‌کنند یا می‌فهمند محروم بوده و چنین وضعیتی «به‌شدت یادگیری، بیان فرهنگی و ایجاد روابط اجتماعی را تضعیف می‌کند» و «میراث زبانی بشریت را به میزان قابل توجهی» تحت تاثیر قرار می‌دهد.

به گفته مدیرکل یونسکو، بسیار مهم است که «مسئله زبان» به صورت ضروری هنگام عمل به مفاد «آموزش تحول آفرین» در نظر گرفته شود.

مدیرکل یونسکو همچنین «بزرگداشت شیوه‌های متکثر بیان در جهان، تعهد به حفظ تنوع زبان‌ها به عنوان میراث مشترک، و تلاش برای آموزش با کیفیت به زبان‌های مادری برای همگان» را از اهداف اصلی روز جهانی زبان مادری دانسته است.

با این حال شهروندان کشور به خصوص فارسی زبانان به این مناسبت در شبکه‌های اجتماعی به صورت گسترده واکنش نشان دادند و ضمن ارج گذاری و تاکید بر پاسداری از زبان فارسی منحیث زبان مادری و فرهنگ مشترک حوزه تمدنی زبان پارسی، همزمان در مورد تبعیض های اعمال شده از سوی گروه حاکم/طالبان بر زبان فارسی طی یک و نیم سال اخیر به شدت انتقاد کرده اند.

شهروندان به مواردی مانند تغییر یا حذف واژه‌های فارسی در لوحه‌های دانشگاه، سرک‌ها و ادارات و همچنین مکاتبات و مراسلات اداری را نمونه‌ها و مصادیق اقدامات تبعیض آمیز و محدودیت‎‌گرایانه گروه حاکم علیه زبان فارسی خوانده اند.

با این حال اما زارت اطلاعات و فرهنگ طالبان به مناسبت روز جهانی زبان مادری گفته است که تمام زبان‌های مروج در کشور بدون تفکیک و امتیاز ضمن این‌که احترام شود، باید رشد و توسعه یابد.

وزارت اطلاعات و فرهنگ طالبان روز سه‌شنبه، ۲ حوت، با نشر اعلامیه‌ای نوشته است که این وزارت متعهد به حفظ میراث و سرمایه‌های فرهنگی (ملموس و ناملموس) و رشد و توسعه همه زبان‌های مادری و بومی افغانستان است.

در اعلامیه آمده است: «زبان‌ها در یک جامعه وسیله افهام و تفهیم است، باید تمام زبان‌های مروج در کشور بدون تفکیک و امتیاز ضمن این‌که احترام شود، باید رشد و توسعه یابد.»

این وزارت افزوده که در حال حاضر بیش از ۳۰ زبان بومی و مادری در کشور مروج و قابل استعمال است و وزارت اطلاعات و فرهنگ به‌حیث ارگان مسوول متعهد به حفظ تنوع و بهبود همه زبان‌های بومی و مادری است.

طبق آمارهای سازمان ملل، هر دو هفته یک زبان در جهان ناپدید می‌شود و کل میراث فرهنگی و فکری را با خود می‌برد.

بنا به آمارهای مذکور، حداقل 43 درصد از 6 هزار زبانی که در جهان صحبت می‌شود در خطر انقراض هستند. تنها چند صد زبان واقعا در سیستم‌های آموزشی و حوزه عمومی جای گرفته‌اند و کمتر از صد زبان در دنیای دیجیتال استفاده می‌شوند.