انتخابات ریاست جمهوری افغانستان؛ آیا رسوایی دیگری در راه است؟

سرانجام پس از کش و قوس‌های زیاد و لغومذاکراتِ صلح میان امریکا و طالبان در دقیقه نود، امروز، شنبه، شش میزان، انتخابات ریاست جمهوری افغانستان، در میان بیم و امیدهای فراوانی برگزار شد.

پیش ازاین، امیدهای اندکی برای برگزاری انتخابات وجود داشت و سایه توافق میان امریکا و طالبان و تشکیل یک اداره موقت برای حضور این گروه در بدنه قدرت سیاسی، احتمال برگزاری انتخابات را کاملا کمرنگ کرده بود.

در انتخابات امروز، محمد اشرف غنی و عبدالله عبدالله، دو شریک حکومت وحدت ملی، رقبای جدی تری نسبت به دیگر نامزدان بودند؛ ضمن آن‌که چهره‌هایی مانند رحمت الله نبیل، گلبدین حکمتیار و احمدولی مسعود نیز آخرین تلاش‌های شان را کرده بودند تا بتوانند در حوزه‌هایی، رای طرف‌داران شان را به دست بیاورند.

علی رغم حضور سنگین نیروهای امنیتی در شهرهای بزرگ و محلات رای دهی، حضور مردم در ساعت های اولیه روز شنبه، کمرنگ بود. مشکلات تکنیکی، نبود نام رای دهندگان در لیست الکترونیکی و دستگاه بایومتریک، غیر فعال بودن شماری از دستگاه های انگشت نگاری و تاخیر در بازشدن مراکز رای دهی از دلایل عمده ای بودند که حضور رای دهندگان در این انتخابات تا نیمه های روز، کمرنگ خوانده شدند.

با این‌همه، در برخی از محلات رای دهی، باشندگان واجد شرایط رای، در میان بیم و امید و علی رغم هشدارجدی گروه طالبان، به پای صندوق‌های رای رفتند، بی‌آنکه بدانند چه سرنوشتی در انتظار رای‌های شان است و عاقبت حضورشان در پای صندوق های رای، چه خواهد بود؟

در پایان ساعت رسمی که از سوی کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان اعلام شده بود، هزاران نفر نتوانسته بودند که به دلیل مشکلات تکنیکی و نبود نام شان در لیست رای دهندگان، رای بدهند و بهمین دلیل نیز، دوساعت دیگر نیز زمان رای دهی، تمدید شد تا این افراد بتوانند رای خود را به صندوق های تقریبا خالی محلات رای دهی، بیندازند.

افغانستان، سابقه‌ی نا امید کننده‌ای، در رسوایی‌های انتخاباتی دنیا دارد؛ انتخابات جنجالی 2014 که به دلیل اختلافات شدید بر سر نتایج آن و با پادرمیانی جان کری وزیرخارجه امریکا، منجر به تشکیل حکومت وحدت ملی شد، اوج این رسوایی‌ها به شمار می‌روند. انتخابات پارلمانی گذشته نیز چندان شفاف برگزار نشد و هنوزهم دامنه تقلبات گسترده‌ی آن، بر سرنوشت جامعه‌ی سیاسی افغانستان، گسترده‌است.

شاید، همه‌ی این موارد، باعث شد تا شهروندان افغانستان، امروز نیز با عدم حضورشان در پای صندوق های رای، از حق قانونی شان برای اعتراض به کارکرد نهادهای مسوول، استفاده و آنان را متوجه مسوولیت های شان در قبال سرنوشت آرای مردم، کنند.

جدال امارت و جمهوریت در روایت های انتخاباتی

تیم حاکم به رهبری محمد اشرف غنی با روایت دولت سازی و دفاع از جمهوریت در برابر امارت، وارد رقابت‌های انتخاباتی شد. مبارزه با باندهای زورگو و رهبران سیاسی که به گفته شماری از مردم افغانستان سال‌ها، قدرت و امتیاز اقوام را به سود شخصی و خانوادگی شان مصادره کرده‌اند، پیام اصلی این تیم در این دوره از رقابت‌ها، به شمار می‌رفت.

رقیبان تیم دولت ساز به شمول تیم ثبات وهمگرایی به رهبری عبدالله عبدالله رییس اجرایی حکومت وحدت ملی اما، این تیم(دولت ساز) را متهم به از هم‌پاشی بنیان‌های وحدت ملی و گسترش نفاق میان اقوام افغانستان، کرده‌است. این تیم با جمع کردن تمامی رهبران سنتی اقوام دیگر به شمول کریم خلیلی و محمد محقق از جامعه‌ی هزاره، جنرال دوستم از میان ازبیک‌ها و برخی سران ناراضی پشتون، تلاش کرد تا روایتی از همدلی و همگرایی به مخاطبان خویش، ارایه کند.

حضورچهره‌هایی سیاسی که پیشتر، در همدستی با حامد کرزی و زلمی‎خلیل زاد در نشست با نمایندگان طالبان در مسکو، شرکت کردند باعث شد تا از برخی اعضای این تیم، چهره‌ای بیشتر حامی گروه طالبان و امارت به اصطلاح اسلامی طالبانی ترسیم شود؛ اتهامی که رهبران این گروه، آن را رد کرده و می‌گویند که آنان، بیشتر حامی صلح بوده‌اند و صلح را یکی از اولویت‌های اصلی افغانستان می‌دانند.

روایت صلح خواهی، طرفداران خاص خود را همچنان دارد و همین اکنون نیز چهره‌هایی چون حامد کرزی رییس جمهورپیشین افغانستان، عطا محمد نور والی مقتدر بلخ در سال‌های پیشین، عمر زاخیلوال سفیر پیشین افغانستان در پاکستان و محمد حنیف اتمر مشاور پیشین شورای امنیت ملی، بی‌طرفی خود را در انتخابات اعلام کرده و گویا، می‌خواهند در فردای جنجال‌های احتمالی انتخابات پیشِ‌رو، نقش بازی کنند.

شعار جمهوریت خواهی تیم حاکم اما، با استقبال شماری از جوانان و تحصیل‌کردگان سالهای پساطالبان، روبرو شد و یکی از روایت های برتر در انتخابات، به شمار می‌رفت.

حضور کمرنگ مردم در پای صندوق‌های رای اما، نشان داد که در کنار روایت‌های جذاب تیم‌های انتخاباتی، هنوز فاصله زیادی برای ایجاد اعتماد میان ملت و دولت، وجود دارد و این مساله، بار سنگینی بردوش حاکم آینده افغانستان می‌گذارد.

طالبان و چالش امنیتی

گروه طالبان، درست یک روز پیش از برگزاری انتخابات، با نشر اعلامیه‌ای، تمامی مراکز انتخاباتی را اهداف نظامی‌شان خوانده و هشدار داده بود که این مراکز را هدف قرار می‌دهد. این گروه در روزهای کمپین‌ رسمی نامزدان نیز، برخی تجمعات را هدف قرار دادند که مرگبارترین شان، انفجار در یک گردهمایی تیم دولت ساز در پروان بود. در آن رویداد شمار زیادی از غیر نظامیان کشته و زخمی شدند.

نمایندگی سیاسی سازمان ملل در افغانستان، درآستانه انتخابات، از گروه طالبان خواسته بود تا در روز انتخابات، از حمله بر مراکز رای دهی، خود داری کند ورنه به گفته این نهاد، حمله بر این مراکز، می تواند مصداق جنایت جنگی به شمار آید.

علی رغم تهدیدات گسترده‌ی امنیتی، به جز چند رویداد امنیتی نه چندان بزرگ، نیروهای امنیتی توانستند که طالبان را در برهم زدن امنیت انتخابات امروز، ناکام کنند.

با این همه، سایه‌ی چالش‌های امنیتی باعث شده تا مراکز زیادی در مناطق مختلف همچنان بسته بماند که شمارِ این مراکز بسته، حتی واکنش سفیر امریکا در کابل را نیز برانگیخت و جان بس، در یک توییت، خواستار وضاحت درباره این مراکزِ شد.

کمیسیون‌های انتخاباتی و حرف آخر

کمیسیون های انتخاباتی اعم از کمیسیون مستقل انتخابات و شکایات، مسوولیت سنگینی را در به ثمر رسانیدن پروسه انتخابات امروز، بردوش دارند. رویدادهای نه چندان مطلوب گذشته که منجر به زندانی شدن شماری از اعضای این دو کمیسیون شد، باورها به این دو کمیسیون را به شدت خدشه دار ساخته است.

عملکرد امروز کمیسیون در نرساندن مواد کافی به مراکز، مشکلات در لیست الکترونیکی رای دهی و کار نکردن دستگاه های بایومتریک، بازهم نگرانی های مردم در باره سرنوشت رای های شان را افزایش داده است.

با این همه، مسوولان این کمیسیون در آخرین لحظات، به مردم افغانستان اطمینان داده اند که توان حفاظت از آرای شان را دارند و تلاش می کنند تا نتایج واقعی آرای مردم را اعلام کنند؛ ادعایی که با شک و تردیدهای زیادی نیز به همراه است.

انتخابات ریاست جمهوری امروز، در کنار همه مشکلات و چالش های که داشت، یکی از دستاوردهای مردم افغانستان به شمار می رود. حضور حداقلی مردم در این روند، اگرچه می تواند، مشروعیت نظام آینده را با مشکلات جدی روبرو سازد اما پیام های واضح و روشنی نیز به دولت مردان کشور دارد. مردم افغانستان خواهان تلاش‌های  جدی تری برای تغییر سرنوشت شان از سوی رهبران سیاسی، هستند.

اکنون، همه چیز در اختیار تصمیم کمیسیون های انتخاباتی است؛ در صورتی که این کمیسیون بتواند علی رغم مشکلات موجود، نتایج آرای ریخته شده به صندوق‌ها را به شکل شفاف و عادلانه به مردم افغانستان اعلام کند، ممکن است اندکی از بی‌اعتمادی های مردم را کاهش دهد در غیر آن، احتمال تکرار سناریوی سال‌های گذشته چندان دور از تصور نیست.

سلطان حیدری