حکومت طالبان در 2022؛ اشتباهات و چشم اندازها

نویسنده: منصور احمد خان سفیر سابق پاکستان در افغانستان و اتریش

مترجم: محمد رضا فرهنگ

زمانی که طالبان دوباره کنترل افغانستان را در اگوست 2021 به دست گرفتند، وضعیت کاملاً متفاوت از دهه 1990 بود که آنها برای اولین بار در صحنه قدرت افغانستان ظاهر شدند. در 20 سال گذشته طالبان نه تنها با نیروهای ایالات متحده و ناتو می جنگیدند بلکه برای یک دهه بخشی از روند صلح بین المللی بودند که آنها را از معیارها و انتظارات بین المللی آگاه می کرد. علاوه بر این، امروز 40 میلیون نفوس افغانستان که 65 درصد از آن را نسل جوان تشکیل می دهد که آرزوی ثبات و توسعه اقتصادی را دارند. بدین ملحوظ در پی خروج ایالات متحده و ناتو، مردم افغانستان  به نحوی حکومت طالبان در افغانستان را پذیرفتند، اما انتظار داشتند که آنها به تدریج چارچوب مشارکتی منطبق با واقعیت های افغانستان را ایجاد کرده و شرایطی را فراهم کنند تا مردم زندگی عادی و فرصت های کار داشته باشند.

در حدود پنج ماه اول، تعامل طالبان با همسایگان، منطقه و جامعه بین‌المللی، خوش‌بینی هایی را در پی داشت. امنیت، قانون، نظم و دسترسی طالبان به تمام نقاط کشور بسیاری از کشورها و سازمان های بین المللی را علاقه مند به توسعه اقتصادی در افغانستان کرد؛ از جمله اتحادیه اروپا در حال بررسی بازگشایی حضور کامل دیپلماتیک خود در کابل شد.

متأسفانه، در طول سال 2022 اوضاع بدتر شد. ایدئولوژی طالبان با تکیه با این استدلال که رویکرد میانه‌روها برای مماشات با قدرت‌های بزرگ کارساز نبوده است، پشت فرمان نشستند. آنها از تعهد خود به گفتگو در مورد شمولیت سیاسی بین الافغانی، که برای افغانستان به عنوان یک کشور چند قومی حیاتی است، عقب نشینی کردند.

بر علاوه، دولت موقت افغانستان چندین اقدام واپسگرایانه دیگر را نیز برای محدود کردن حقوق و آزادی های اساسی مردم افغانستان انجام داد. در ماه مارچ، آنها محدودیت هایی را برای تحصیل دختران در دبیرستان ها اعمال کردند. در ماه دسامبر، آنها حتی تحصیلات دانشگاهی دختران را به حالت تعلیق درآوردند. محدودیت های دسترسی زنان به کار و تجارت همچنان در حال افزایش است. زنان نیز بدون «محرم» یا خویشاوند مرد خود برای بیرون رفتن ز خانه با مشکل مواجه می شوند.

در توافقنامه دوحه، طالبان متعهد شده بودند که اجازه استفاده از خاک خود را برای تروریسم علیه هیچ کشور دیگری نخواهند داد اما این تعهد عملی نشده است. در حالی که گروه های تروریستی جهانی مانند داعش و القاعده به فعالیت های تروریستی در افغانستان ادامه می دهند، گروه های تروریستی منطقه ای مانند تحریک طالبان پاکستان، جنبش اسلامی ترکستان شرقی و جنبش اسلامی ازبکستان به تهدیدهای فزاینده ای برای پاکستان، چین و کشورهای آسیای مرکزی تبدیل شده اند.

دولت موقت افغانستان در تعامل با کشورهای همسایه نیز مشکلاتی دارد. از جمله با پاکستان که با وجود مرزهای طولانی و پیوندهای نزدیک، در تعامل دوجانبه در طول سال 2022 تنش هایی بین آنها رخ داد.

تا پایان سال 2022، وضعیت در افغانستان بدتر شد و هیچ روشنی در مورد راه برون رفت به چشم نمی خورد. رسیدن افغانستان به این تنگنای وخیم در پنج دهه گذشته، مسئولیت مشترک همه است. اولاً، در حال حاضر طالبان افغانستان که دولت و حکومت افغانستان را در اختیار دارند مسئول عدم درک خواست‌های مردم و رسیدگی به نیازها و رنج‌های آنها هستند. دوما، استقرار نیروهای خارجی در افغانستان از اتحاد جماهیر شوروی گرفته تا آمریکا/ناتو در طی سال‌های اخیر نه تنها کشور را به جایی نرسانیده بلکه به ترویج جنگ سالاری، عدم تسامح، ستیزه جویی، حکومت داری بد، فساد و غارت ثروت پرداخته است. سوما، رهبران و احزاب سیاسی افغانستان که در دو دهه گذشته در قدرت بودند، فرصت استفاده از کمک های بین المللی را برای تحکیم سیاسی و اقتصادی افغانستان داشتند ولی برای انگیزه های خودخواهانه خود آن را هدر دادند. در نهایت، کشورهای همسایه و منطقه‌ را نیز نمی‌توان به دلیل ضعف شان در ایجاد یک توافق منطقه‌ای که می‌توانست راه را برای اتصال منطقه‌ای برای ایجاد رفاه مشترک هموار کنند، تبرئه کرد.

راه پیش رو قطعاً مستلزم رفع این کاستی ها و مدیریت دقیق منافع متضد است. عاقلانه ترین راه برای رسیدگی به چالش های افغانستان، برخورد سیاسی با این چالش هاست. ابزار نظامی برای حذف طالبان و جایگزینی آنها با سایر گروه های افغان در گذشته کارساز نبوده است و اگر دوباره تلاش شود، احتمالاً منجر به هرج و مرج بیشتر و چندپارگی داخلی خواهد شد. تلاش باید برای احیای گفتگوی سیاسی بین الافغانی با توجه به واقعیت های جاری به ویژه نمایندگان جوانان افغان حاضر در افغانستان باشد.

باید محدودیت های اقتصادی کاهش یابد و فعالیت های بانکی از سر گرفته شود. این محدودیت ها باعث رنج مردم عادی افغان و ترویج استفاده از کانال های غیرقانونی برای معاملات تجاری می شود. این اقدامات می تواند به عنوان انگیزه ای برای ترغیب طالبان به یک گفتگوی سیاسی گسترده تر استفاده شود.

پاکستان به ویژه باید سخت تلاش کند تا تصویر (یا تصور نادرست) رایج در افغانستان و جاهای دیگر در مورد ادعای مداخله خود در افغانستان را از بین ببرد. روند رویدادها در افغانستان دو نتیجه را تایید کرده است. اول، افغانستان یک کشور مستقل و دارای حاکمیت است، صرف نظر از اینکه کدام حزب یا گروه افغان در قدرت باشد. دو، تعامل آرام میان افغانستان و پاکستان در زمینه های سیاسی و اقتصادی منافع متقابل را در پی دارد، بر علاوه نیاز بزرگ مردم هر دو طرف نیز است که برای ارتقای صلح و ثبات پایدار در افغانستان و منطقه حیاتی می باشد.

این مقاله توسط منصور احمد خان به زبان انگلیسی در روزنامه عرب نیوز به نشر رسیده است.