دیدار تاریخی ترامپ با رهبران آسیای میانه در کاخ سفید؛ تلاش واشنگتن برای نفوذ در منطقه‌ای زیر سایه روسیه و چین
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، روز پنج‌شنبه (۱۵ عقرب) در کاخ سفید میزبان رهبران پنج کشور آسیای میانه ـ قزاقستان، قرغیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان و اوزبیکستان ـ بود. این دیدار که در فضای رقابت فزاینده قدرت‌های جهانی بر سر منابع طبیعی و نفوذ ژئوپلیتیک این منطقه برگزار شد، از سوی ناظران سیاسی «تلاشی برای گسترش حضور و نفوذ امریکا در قلب آسیای میانه» توصیف شده است.
خبرگزاری رویترز در گزارشی نوشت که واشنگتن با این ابتکار، می‌کوشد توازن قدرت را در منطقه‌ای که سال‌ها زیر سلطه روسیه بوده و اکنون به صحنه حضور پررنگ چین بدل شده، به سود خود تغییر دهد.
ترامپ در این نشست آسیای میانه را «منطقه‌ای بسیار ثروتمند» خواند و بر تعهد امریکا برای تقویت روابط با این پنج کشور تأکید کرد. او گفت یکی از محورهای اصلی همکاری‌های آتی، تأمین و توسعه زنجیره مواد معدنی حیاتی از این کشورها خواهد بود؛ عناصری که برای فناوری‌های نوین و گذار جهانی به انرژی‌های پاک حیاتی شمرده می‌شوند.
به گفته ترامپ، دولت او در هفته‌های اخیر توافق‌هایی با متحدان و شرکای جهانی برای تقویت امنیت اقتصادی امریکا و گسترش زنجیره تأمین مواد معدنی امضا کرده است.
این دیدار در شرایطی انجام شد که کشورهای غربی در رقابتی تنگاتنگ با روسیه و چین، برای دستیابی به ثروت معدنی آسیای میانه ـ شامل اورانیوم، مس، طلا و عناصر نادر خاکی ـ می‌کوشند تا وابستگی خود به پکن و مسکو را کاهش دهند.
قاسم جومارت توقایف، رئیس‌جمهور قزاقستان، این نشست را «آغاز دوره‌ای نو در روابط میان ایالات متحده و آسیای میانه» خواند. قزاقستان هم‌زمان در اقدامی نمادین به «توافقنامه ابراهیم» پیوست؛ توافقی که روابط میان اسرائیل و برخی کشورهای اسلامی را عادی‌سازی می‌کند.
شوکت میرضیایف، رئیس‌جمهور اوزبیکستان نیز در سخنانی ترامپ را «رئیس‌جمهور جهان» توصیف کرد و پیشنهاد ایجاد دبیرخانه دائمی همکاری‌های آسیای میانه در منطقه را مطرح نمود.
در حاشیه این دیدار، ایالات متحده و کشورهای منطقه توافق‌هایی در حوزه مواد معدنی حیاتی امضا کردند. از جمله، قرارداد فروش حداکثر ۳۷ فروند هواپیما میان شرکت امریکایی بوئینگ و شرکت‌های هوایی قزاقستان، تاجیکستان و اوزبیکستان.
گراسلین باسکاران، مدیر مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی، گفت: «در حالی‌که چین و روسیه کنترل خود را بر سیستم‌های استخراج و زیرساخت‌های منطقه تحکیم می‌کنند، واشنگتن تلاش دارد با پروژه‌های هدفمند و راهبردی، جای پایی ملموس در آسیای میانه برای خود ایجاد کند.»
پنج کشور آسیای میانه با جمعیتی بیش از ۸۴ میلیون نفر، سرشار از منابع طبیعی از جمله اورانیوم، مس، طلا و عناصر نادر خاکی‌اند؛ عناصری که برای صنایع انرژی و فناوری‌های آینده حیاتی‌اند. قزاقستان بزرگ‌ترین تولیدکننده اورانیوم در جهان است و در سال ۲۰۲۴ حدود ۴۰ درصد از تولید جهانی را به خود اختصاص داد. اوزبیکستان نیز در میان پنج کشور برتر تولیدکننده اورانیوم قرار دارد و در مجموع، این دو کشور بیش از نیمی از تأمین جهانی این ماده استراتژیک را در اختیار دارند.
ایالات متحده که بخشی از برق خود را از طریق انرژی هسته‌ای تأمین می‌کند، هنوز حدود ۲۰ درصد از اورانیوم مصرفی خود را از روسیه وارد می‌نماید؛ امری که ضرورت تنوع‌بخشی در زنجیره تأمین را برای واشنگتن دوچندان کرده است.
در دوران ریاست‌جمهوری ترامپ، امریکا سیاستی چندجانبه را برای تضمین امنیت معدنی و کاهش وابستگی به چین دنبال کرده است. پکن، با سلطه بر زنجیره جهانی فلزات استراتژیک از جمله اورانیوم، تیتانیوم و عناصر نادر خاکی، بارها از این برتری خود به‌عنوان ابزار فشار سیاسی و اقتصادی بهره برده است.
